Immunotherapie als behandeling bij kanker

Immunotherapie of immuuntherapie is een relatief nieuwe behandelmethode die nog volop in ontwikkeling is. Het lijkt dé doorbraak te zijn in de behandeling van kankeren er wordt dan ook veel geld energie gestopt in de doorontwikkeling van deze methode. Bij immunotherapie worden medicijnen toegediend die de werking van het afweersysteem versterken. Dit maakt dat het afweersysteem de kankercellen gaat herkennen, vernietigen en opruimen.

Op dit moment kan immunotherapie worden ingezet bij longkanker, melanoom en nierkanker. De bedoeling is dat het in de toekomst bij meerdere kankersoorten kan worden gebruikt. Onderzoeken daarnaar lopen nog.

Deze animatie vertelt in het kort wat immunotherapie is.

Soorten immunotherapie

Er zijn verschillende soorten immunotherapie. Grofweg kan een indeling gemaakt worden in twee soorten:

  • Behandelingen die ervoor zorgen dat het afweersysteem kankercellen beter herkent en ze daardoor kan vernietigen.
  • Behandelingen die het afweersysteem activeren waardoor de reactie tegen de tumor versterkt wordt (T-cel-respons). Afweercellen zijn daardoor in staat de kankercellen op te ruimen.

Immuuntherapie met checkpointremmers

Dit is de vorm van immuuntherapie die al het meeste is doorontwikkeld.

Kankercellen zijn wolven in schaapskleren. De ziekmakers verhullen zich zo dat de T-cellen (die bedoeld zijn om indringers en interne ziekmakers op te sporen en te vernietigen) hen labelen als ‘normale cel’. Dat doen ze door schakelaars (checkpoints) te maken die precies lijken op die van gezonde lichaamscellen. De T-cellen zullen hierdoor niet vastklikken wat maakt dat de kankercellen ongeremd hun gang kunnen gaan.

Bij immunotherapie met checkpointremmers worden via het infuus stoffen toegediend die zich binden aan de specifieke schakelaars op de kankercellen of afweercellen. De checkpoints worden op deze manier anders van vorm en dus onherkenbaar. Zo weten de T-cellen weer dat ze in actie moeten komen.

In grote onderzoeken is aangetoond dat patiënten met bijvoorbeeld melanoom, niercelkanker, longkanker of blaaskanker baat kunnen hebben bij een behandeling met deze checkpointremmers.

Sommige van deze middelen zijn al officieel geregistreerd als geneesmiddel en worden daarom standaardbehandeling genoemd (voor bepaalde vormen van kanker). Daarnaast zijn er ook nog middelen die in de onderzoeksfase zitten.

In deze video van het Antoni Van Leeuwenhoek ziekenhuis wordt duidelijk uitgelegd hoe immuuntherapie met checkpointremmers werkt.

Immuuntherapie met T-cel receptor (TCR) gentherapie en CAR T celtherapie

Bij deze vormen van immuuntherapie worden T-cellen (bedoeld om ziekmakers op te sporen en vernietigen) uitgerust met een nieuwe receptor, hierdoor zijn ze in staat het trucje dat de kankercellen uithalen te omzeilen.

Om dit voor elkaar te krijgen moet eerst een flinke hoeveelheid T-cellen worden afgenomen.  In het laboratorium worden deze bewerkt en vervolgens teruggegeven aan de patiënt. Dit proces neemt enkele weken in beslag. Om ruimte in het bloed te maken voor de vernieuwde T-cellen moet kortdurend chemotherapie worden ondergaan.

Deze video van het Antoni Van Leeuwenhoek geeft het proces van gentherapie en CAR T celtherapie heel duidelijk weer.

Vaccins

Vaccins zijn ook een vorm van immunotherapie. Er zijn verschillende soorten ontwikkeld en in ontwikkeling die gebruikt kunnen worden in de behandeling tegen kanker. Ze kunnen bijvoorbeeld bestaan uit gedode kankercellen of geknipte stukjes DNA. Deze vaccins worden gegeven om te zorgen dat er een afweerreactie ontstaat tegen kankercellen.

Onder deze behandeling valt ook de zogenoemde dendritische cel vaccinatie. Dendritische cellen kunnen helpen om afweercellen actief te maken. Bij deze vorm van vaccinatie worden voorlopers van de dendritische cellen uit het bloed gehaald. Vervolgens worden de dendritische cellen in een lab “getraind” om te zorgen dat ze de afweercellen tegen de kanker kunnen activeren.

Deze getrainde dendritische cellen worden vervolgens in de vorm van een vaccin aan de patiënt teruggegeven. Eenmaal teruggegeven kunnen de dendritische cellen de juiste afweercellen tegen de kanker activeren, zodat kankercellen kunnen worden vernietigd. Behandeling met vaccins vindt momenteel nog plaats binnen klinische trials, wanneer je deze ondergaat ben je dus altijd deel van een onderzoek.

TIL therapie

Bij TIL-therapie worden grote aantallen eigen T cellen teruggegeven aan de patiënt. Deze zijn afkomstig uit een stukje tumor.

De behandeling begint met het verwijderen van een stukje tumor. Vaak wordt hier een uitzaaiing voor gebruikt. In dit weefselstukje bevinden zich kankercellen, maar ook afweercellen (T cellen). In het laboratorium worden deze cellen in een speciale vloeistof gelegd zodat ze zich explosief gaan vermeerderen tot uiteindelijk miljarden afweercellen.

Voordat deze grote hoeveelheid cellen teruggegeven kan worden aan de patiënt, moet ruimte gemaakt worden in het bloed. Om dit voor elkaar te krijgen moet een een korte voorbehandeling met chemotherapie worden ondergaan.

De afweercellen worden via een infuus teruggegeven. De opgegroeide afweercellen zijn nu als het goed is in staat de kankercellen te herkennen, en omdat ze met zovelen zijn ook in staat deze te vernietigen.

TIL-therapie wordt op het moment alleen nog gegeven als een experimentele therapie, in een klinische trial. Het wordt met vooral ingezet bij patiënten met uitgezaaid melanoom, maar is ook in ontwikkeling voor andere vormen van kanker.

In deze video van het Antoni Van Leeuwenhoek zie je hoe TIL-therapie werkt.

Voordat de immunotherapie start

Voordat de immunotherapie begint, wordt bloed afgenomen voor onderzoek. Zo kan bekeken worden of de nieren en lever goed genoeg functioneren en of de aanmaak van bloedcellen afdoende is om de behandeling zinvol te laten zijn. Deze check moet voor elke kuur opnieuw gedaan worden. Safety first.

illustratie-immuuntherapie Fysio Jansen

Poliklinische behandeling

De behandeling vindt poliklinisch plaats. Volgens een vast schema worden medicijnen toegediend in een bepaalde periode, bijvoorbeeld om de drie weken. Zo’n periode wordt een kuur genoemd, meestal bestaat een behandeling uit meerdere kuren. Toediening van het middel geschiedt meestal via het infuus en moet om die reden dus plaatsvinden in het ziekenhuis, de behandeling neemt gemiddeld een halve dag in beslag.

Tussentijdse checks

In sommige gevallen wordt tussendoor bekeken wat het effect is van de behandeling. Je krijgt dan bijvoorbeeld na een paar maanden een CT- of MRI-scan. Of een onderzoek naar tumormarkers. Dit is belangrijk omdat zo bekeken kan worden of de behandeling tussentijds aangepast moet worden.

Bijwerkingen van immunotherapie

Immunotherapie kent de nodige bijwerkingen. Dat komt doordat het afweersysteem reageert op het toegediende middel. De bijwerkingen verschillen per persoon en treden soms pas op nadat de behandeling al is afgerond. Het nadeel van deze behandeling is dat het lichaam soms ook gezonde lichaamscellen aanvalt, dit noemen we een auto-immuunreactie. Dit kan orgaanfalen tot gevolg hebben. Het is dan ook erg belangrijk om iedere verandering serieus te nemen. Andere mogelijke bijwerkingen zijn:

  • moeheid en verminderde energie
  • afnemende eetlust
  • invloed op seksualiteit en vruchtbaarheid
Wil je een afspraak inplannen?
Benieuwd naar onze tarieven?
Wie vergoedt wat?

Bijwerkingen verminderen of voorkomen

Hoe je lichaam reageert op immunotherapie is moeilijk te voorspellen. Wel is duidelijk dat er dingen zijn die je kunt doen om de last van bijwerkingen te verminderen.

Bewegen

Beweging kan een erg positief effect hebben op de ziekte en behandeling en is dan ook zeer aan te raden na -of liever nog- tijdens een behandeltraject, ook wanneer die behandeling immunotherapie betreft. Klachten als vermoeidheid zullen erdoor verminderen en de eetlust kan normaliseren. In samenwerking met een gespecialiseerd oncologie fysiotherapeut kan gekeken worden naar mogelijkheden en beperkingen, zo train je op een veilige en effectieve manier. Bovenal is het belangrijk om een beweegvorm te vinden die je leuk vindt.

Goede voeding

Goede voeding en een stabiel lichaamsgewicht zijn belangrijk. Maar wat is nou eigenlijk goede voeding?

Een gezond voedingspatroon bestaat uit gevarieerd voedsel dat voldoende energie, vitamines, mineralen en vocht bevat. Vanwege de verminderde eetlust die vaak voorkomt bij immunotherapie kan het lastig zijn om genoeg te eten. Het is daarom aan te raden om een diëtist te consulteren, want júíst in tijden van verlaagde weerstand is het belangrijk om alle zeilen bij te zetten.

immunotherapie fysio jansen deurne

Werken

Werken tijdens en na de behandeling kan goed zijn voor je welzijn en herstel. Het zorgt voor afleiding en houvast. Ook kan het contact met collega’s fijn zijn. Of je in staat bent te werken is natuurlijk wel voor een groot deel afhankelijk van de bijwerkingen. Blijf hierover in gesprek met je behandelaar, leidinggevende en bedrijfsarts.

Voorkom infecties

Iemand die ziek is, is bijzonder vatbaar voor infecties. Extra voorzichtigheid is daarom geboden. Zoek het niet op en luister naar kleine signalen van je lichaam.

Al met al is het hebben van kanker zeker geen peulenschil en datzelfde geldt voor de behandeling. Weten wat je kunt verwachten kan je helpen in het proces. Laat je voorlichten en/of lees je in.

Onze fysiotherapeuten met oncologie als aandachtsgebied

Om mensen met een oncologische klacht effectieve en veilige fysiotherapie te kunnen bieden, is inhoudelijke kennis van de ziekte erg belangrijk. De ontwikkelingen rondom kanker gaan snel, daarom zorgen wij ervoor dat onze kennis up to date blijft. Dat doen we door scholing en actieve deelname aan netwerken, zo kunnen we altijd behandelen volgens de meest recente inzichten.

Voor oncologische revalidatie kan je bij Fysio Jansen terecht bij Lise, Rachel, David en Inge. David en Rachel hebben de opleiding Oncologische Revalidatiewetenschappen succesvol afgerond, terwijl Lise en Inge hun masteropleiding Oncologiefysiotherapie hebben voltooid. Ze zijn aangesloten bij Oncozorg DeurneFyNeOn, Onconet en ISOZZon.

Oncozorg Deurne is een samenwerkingsverband tussen uiteenlopende lokale zorgprofessionals met aandachtsgebied oncologie. Samen zorgen we ervoor dat we jou een compleet pakket kunnen bieden, maar natuurlijk heeft niet iedereen alles nodig. Wat nodig is, bepalen we op basis van onze ervaring en inschatting maar in overleg met jou.

Oncozorg Deurne Fysiotherapie
Oncologische netwerken Fysio Jansen