Compressietherapie is het aanbrengen van tegendruk in het oedeemgebied door middel van zwachtelen, het dragen van een therapeutische elastische kous (TEK) of het dragen van een niet-elastisch verband. Door de aangebrachte externe druk neemt de spanning in de weefsels toe. Daardoor neemt de vochtuittreding uit die weefsels af en de opname van lymfe door de lymfecapillairen toe. Ook worden de weefsels dichter bij elkaar gebracht waardoor de oppervlakkige en diepere lymfestelsels dichter bij elkaar komen te liggen. Dit verbetert de functie van het lymfestelsel in het oedeemgebied.
Compressietherapie waarvoor?
Wat is compressietherapie?
Het doel van compressie is om de tijdens de manuele lymfdrainage (MLD) behandeling verkregen oedeemreductie te handhaven. Daarna heeft compressie als doel die verkregen volumevermindering tussen twee behandeling te behouden. Compressietherapie wordt daarom bij voorkeur in combinatie met MLD gegeven.
Welke vorm van compressie er wordt gebruikt, hangt af van het soort oedeem, de conditie van de patiënt en de behandelingsfase.
Zwachtelen
Over het algemeen wordt er eerst gezwachteld. Bij ambulante compressietherapie is de patiënt in staat het betreffende lichaamsdeel te gebruiken en kan er met korte-rek bandages gewerkt worden. Bij niet-ambulante compressietherapie zit of ligt de patiënt meestal in bed; dan moet er met lange-rek verbanden gezwachteld worden. Afhankelijk van het soort oedeem, kan het in sommige gevallen zijn dat er met een combinatie van kort-rek bandages en lange-rek bandages gezwachteld moet worden.
Er is geen sprake van een standaard aantal dagen of weken, dat er gezwachteld wordt. Er wordt gezwachteld totdat er voldoende afname van vocht is bereikt, zodat een adequate therapeutische elastische kous kan worden aangemeten, Dat zou bij de ene patiënt twee weken kunnen duren en bij de andere patiënt vier of meer weken. Belangrijk is om goed vast te stellen wanneer er voldoende afname is van oedeem en er geen volumevermindering meer te verwachten is. Tot die tijd is zwachtelen noodzakelijk.
Therapeutische Elastische Kous (TEK)
Als er geen volumevermindering meer te verwachten valt, wordt een therapeutische elastische kous aangemeten. Deze kousen worden iedere dag gedragen om de verkregen volumevermindering te handhaven.
Er zijn twee soorten kousen beschikbaar: een vlakbrei-kous (met naad) en een rondbreikous (zonder naad). Beide typen kousen worden gemaakt voor zowel arm- als beenlymfoedeem. Daarnaast zijn er ook speciale elastische delen voor de tenen (teenkappen) en de voorvoet, de enkel en de handen (handschoenen met of zonder vingers, waarbij de vingers verschillende lengtematen kunnen hebben). Beide kousensoorten zijn verkrijgbaar in confectiematen en als speciaal op maat gemaakte kous voor de patiënt.
Verschillende drukklassen
De kousen hebben een verschillende mate van elasticiteit en geven daardoor een eigen mate van druk op de ledemaat waar zij omheen zitten.
Afhankelijk van het stadium van lymfoedeem en het soort oedeem kan de druk licht (klasse I) tot zwaar (klasse IV) zijn. De druk in de therapeutische kous is bij de hand/enkel iets hoger dan bij de bovenarm/dij: graduele compressie. Klasse I kousen worden doorgaans niet vergoed door de ziektekostenverzekeraar.
Niet-elastische verbanden
Als zwachtelen voor de nacht geen oplossing (meer) is voor hardnekkige of sterk in omvang wisselend lymfoedeem en er toch druk vereist is om het onder controle te houden, kan een niet-elastisch verband worden aangemeten. Dit aanmeten wordt gedaan door iemand die hiervoor speciaal is opgeleid.
Niet-elastische verbanden zijn verbanden van bijvoorbeeld CircAid®, FarrowWrap® of Reid Sleeve® (of wel circulatiehulpen). Deze verbanden kunnen gemakkelijk zelf worden aangelegd door middel van klittenband. Inmiddels zijn er verschillende typen niet-elastisch verbanden beschikbaar voor verschillende soorten oedemen. In overleg met de oedeemtherapeut kan bekeken worden of het dragen van een niet-elastisch verband raadzaam is.
Aanmeters
Wie is deskundig om een kous aan te meten? Gezien de complexiteit van lymfoedeem en de behandeling ervan dient een therapeutisch elastische kous te worden aangemeten door een adequaat geschoolde deskundige die (in)direct bij de behandeling betrokken is, met kennis en kunde op het gebied van lymfoedeem (advies CBO-richtlijn). De deskundige dient de effectiviteit van een therapeutisch elastische kous te controleren en eventuele aanpassingen te kunnen (laten) aanbrengen.
Een deskundige kan zijn:
- bandagist met erkenning
- huidtherapeut
- oedeemfysiotherapeut
- dermatoloog
Belangrijk is dat naast de controle van de maten van een kous, ook tijdens de controle van lymfoedeem de omvangsmaten van beide benen of armen worden opgemeten. Hierdoor blijft er ook controle op het gehele volume van een arm of been. Mocht er verslechtering optreden, dan kan worden verwezen naar een therapeut of uw specialist voor aanvullend onderzoek en kan een eventueel behandelprogramma worden aangepast.
Vergoeding door zorgverzekeraars
De TEK worden als hulpmiddel vergoed uit de basisverzekering. Hierdoor worden geen kosten voor deze verstrekking bij de patiënt in rekening gebracht. Wel heeft elke verzekerde in Nederland te maken met de wettelijk vastgestelde eigen bijdrage. Soms verandert de situatie van het oedeem zo veel, dat een andere passende kous moet worden aangemeten binnen de periode van vervanging. In dat geval is een verwijzing van de huisarts of specialist noodzakelijk. Dit geldt ook om een extra exemplaar via de verzekering vergoed te krijgen.
Belangrijk: Raadpleeg altijd uw verzekeringsvoorwaarden, hoe u verzekerd bent en wat er valt onder de aanvullende verzekering! In de voorwaarden zijn ook de termijnen voor vervanging genoemd. Deze kunnen per verzekeraar verschillen.
Tips bij het gebruik van therapeutische elastische kousen
Tip 1. Rubberen handschoenen
Door het dragen van speciale handschoenen bij het aan- en uittrekken van uw kous(en) krijgt u meer grip en voorkomt u dat er te hard aan de kous getrokken wordt. Ook voorkomt u dat u de kousen met uw nagels of sieraden kunt beschadigen (ladderpreventie). Met behulp van deze handschoenen kunt u, met minder krachtinspanning, de kous goed over uw been of arm verdelen zonder dat u deze hoeft vast te pakken. Informeer bij Angéle TEK naar de mogelijkheden.
Tip 2. Wassen
Was uw kous zo vaak mogelijk, minimaal drie keer per week, in lauwwarm water (40°C) in de wasmachine. Gebruik geen wasverzachter, bleekmiddel of inweekmiddel. Niet in de zon of met behulp van een warmtebron (kachel of radiator) drogen. Tip: Gebruik VaroSoft wasmiddel!
Tip 3. Créme en zalf
Wees voorzichtig met het gebruik van vetachtige substanties in combinatie met het dragen van therapeutische elastische kousen. Deze zijn namelijk niet bestand tegen vet en tasten de rubberen draden van de kous aan. Mocht u toch een verkoelende gel willen gebruiken onder uw kous dan adviseren wij het gebruik van Varodem Aloë Vera Gel, een gel die erg snel in de huid trekt. Deze gel is verkrijgbaar bij Angéle TEK in Deurne.
Tip 4. Beschermende sok
Draag over uw therapeutisch elastische kous(en) altijd nog een extra (bescherm)sok. Om de levensduur van uw kous te verlengen. Dit kan een ‘gewone’ kantoenen sok zijn of bijvoorbeeld een pantysokje. Door deze extra bescherming is de kous minder gevoelig voor wrijving in de schoenen bij het lopen. Let op als u slippers, sloffen of helemaal geen schoenen draagt, dit leidt tot vroegtijdige slijtage en daarom is een beschermende sok noodzakelijk.
Tip 5. Verzorging
Zorg ervoor dat u uw voeten goed verzorgd door uw teennagels kort te houden. In het geval u een kous draagt met teenstuk zullen uw nagels dan niet door het materiaal prikken. Indien nodig kunt u uw voeten laten verzorgen door een medisch pedicure die ook overtollig eelt kan verwijderen zodat ook dit vroegtijdige slijtage voorkomt.
Deel deze pagina