Hartfalen, decompensatio cordis

Decompensatio cordis is de officiële benaming voor hartfalen, het hart kan onvoldoende zuurstof rondpompen door het lichaam. Je weefsels en organen hebben daar last van. Je houdt vocht vast en wordt moe en kortademig, in eerste instantie alleen bij inspanning maar later ook in rust.

Je hart pompt bloed je lichaam rond in twee fasen. We onderscheiden de knijpfase (systole), daarbij trekt het hart samen en gaat het bloed uit de hartkamers naar de bloedvaten. Daarop volgt de ontspanningsfase (diastole), het hart ontspant zich waardoor het kan worden gevuld met bloed. Je hartspier wordt in dit proces ondersteund door de hartkleppen, die zorgen ervoor dat het bloed alleen in de goede richting kan stromen.

Wanneer je decompensatio cordis hebt, is de pompkracht van je hart verminderd. Dit kan op twee manieren ontstaan; je hart kan niet goed ontspannen of juist niet goed samentrekken. Onder de streep is het resultaat hetzelfde, het bloed wordt onvoldoende rondgepompt.

Decompensatio cordis kan op verschillende manieren ontstaan:

• Aangeboren hartafwijkingen kunnen al op jonge leeftijd tot hartfalen leiden. De hartspier wordt vaak zwakker naarmate je ouder wordt. Er kan ook sprake zijn van cardiomyopathie, dit betekent dat de hartspier verdikt of verhard is. Bij deze hartaandoening wordt de pompkracht van je hart langzaam minder. Hartfalen kan ook ontstaan wanneer je hart beschadigd raakt door een ontsteking van de hartspier (myocarditis).
• Hoge bloeddruk (hypertensie) zorgt voor een langdurige overbelasting van het hart omdat het steeds tegen druk in moet pompen. Met name voor de hartkleppen is dit zwaar, op een gegeven moment zullen ze de strijd verliezen en niet goed meer sluiten. Als dit gebeurt kan het bloed de verkeerde kant op stromen waardoor het hart steeds harder moet werken.
• Een hartritmestoornis maakt dat het hart constant een extra inspanning moet leveren. Wanneer dit over een langere periode het geval is, zorgt dit ervoor dat de hartspier uitgeput raakt en daardoor minder in staat een krachtige inspanning te leveren.
• Door een hartinfarct krijgt een deel van het hart (tijdelijk) te weinig zuurstof, hierdoor sterft dat deel van de hartspier af en ontstaat littekenweefsel. Dit weefsel kan stug en hard zijn maar ook juist slap. In het laatste geval uitstaat er een uitstulping (aneurysma). In beide gevallen kan dat deel van het hart niet meer goed samentrekken.

Als je hart minder goed kan pompen, krijgen je organen en weefsels te weinig bloed en dus ook te weinig zuurstof en voedingsstoffen. Daardoor kunnen de volgende symptomen ontstaan:

• Vermoeidheid
• Kortademigheid
• benauwdheid door vochtophoping in de longen, vooral wanneer je ligt
• dikke voeten en enkels door vochtophopingen
• vaak moeten plassen, vooral ’s nachts
• onrustig slapen

Hartfalen ontstaat meestal geleidelijk en wordt langzaam erger. Soms is het er plotseling of wordt het ineens erger. Meestal ligt dit aan vochtophopingen in de longen, waardoor je ernstig benauwd wordt en een piepende ademhaling hebt.

 Om de ernst van de decompensatio cordis aan te geven, wordt gebruik gemaakt van een vierpuntsschaal:

• Klasse één; geen klachten wanneer je je normaal inspant.
• Klasse twee; geen klachten in rust maar wel bij normale inspanning.
• Klasse drie; in rust geen of weinig klachten maar wel bij lichte inspanning.
• Klasse vier; klachten in rust en bij inspanning.

Als je je herkent in één van de symptomen, ga dan naar je huisarts. Wanneer ook hij of zij hartfalen vermoedt zal een verwijzing naar de cardioloog volgen.

De diagnose hartfalen kan gesteld worden op basis van symptomen, maar moet bevestigd worden met verschillende onderzoeken. Denk hierbij aan:

• Bloedonderzoek
• hartfilmpje (echocardiogram, ECG)
• echo van het hart
• röntgenfoto van de borstkas
• loop- of fietstest (inspanningstest)
• hartkatheterisatie

Naarmate je ouder wordt, neemt het risico op hartfalen toe. Mensen met een andere hartziekte in het verleden of langdurig hoge bloeddruk lopen een aanzienlijk groter risico dan mensen voor wie dit niet geldt.

In de strijd tegen decompensatio cordis is een gezonde leefstijl erg belangrijk. Niet roken, gezond eten, zuinig zijn met zout en geen alcohol drinken helpen al aanzienlijk. Daarnaast is het belangrijk om te blijven bewegen, let hierbij wel op dat je niet forceert. Wat drinken betreft geldt een maximum van 2,5 liter per dag, bij ernstig hartfalen wordt zelfs nog minder geadviseerd. Tot slot is het belangrijk om je elke ochtend te wegen. Als je in enkele dagen tijd twee kilo of meer aan komt, dan houd je vocht vast en moet je een arts consulteren.

Heb je al last van kortademigheid wanneer je rustig zit? Dan mag je niet autorijden. Houd er bij reizen rekening mee dat je klachten vaak erger worden bij warm en vochtig weer, en op grote hoogte (boven de vijftienhonderd tot tweeduizend meter).

De oorzaak van het hartfalen kan ook medicamenteus worden aangepakt. Verschillende medicijnen kunnen ervoor zorgen dat je minder symptomen hebt. Deze helpen je lichaam bijvoorbeeld om vocht af te voeren, zodat je hart minder belast wordt. Voorbeelden zijn vaatverwijders (nitraten en RAS-remmers), bètablokkers en plastabletten. Daarnaast kan je medicijnen krijgen die de pompkracht van je hart verbeteren. Soms is een operatie mogelijk om de oorzaak van het hartfalen te behandelen of het hart extra te ondersteunen.

Wanneer je gediagnosticeerd bent met hartfalen, zal je onder controle blijven bij de cardioloog, in veel gevallen volstaat dit maar het kan ook zo zijn dat je situatie langzaam verslechtert. Het is daarom belangrijk om -hoe moeilijk ook- goed na te denken over je wensen rondom de laatste levensfase. Welke behandeling wil je wel en welke niet? Het is mogelijk om hierbij professionele hulp te krijgen, bespreek dit met je specialist of huisarts.